De verbindende kracht

De waardering voor het familiebedrijf is de laatste jaren sterk gestegen. En terecht, want ruim 275.000 familiebedrijven zijn met elkaar goed voor 49% van de werkgelegenheid en 53% van het Bruto Nationaal Product (BNP). Ze vormen met elkaar de ruggengraat van de Nederlandse economie. Uit verschillende onderzoeken blijkt daarnaast dat ze op lange termijn succesvoller en winstgevender zijn.   

Wat is eigenlijk een familiebedrijf?

Een bedrijf is een familiebedrijf als het aan minimaal twee van de volgende drie voorwaarden voldoet:

• Meer dan 50% van de eigendom is in handen van één familie;
• Eén familie heeft beslissende invloed op de bedrijfsstrategie of op opvolgingsbeslissingen;
• Een meerderheid (of ten minste twee leden) van de ondernemingsleiding is afkomstig uit één familie.¹

Als het bedrijf minder dan tien jaar geleden is opgericht, dient in het bedrijf ten minste één familielid van de directeur werkzaam te zijn of eigendom te hebben.

¹ Bron: Nyenrode Business Universiteit (prof. dr. Roberto Flören, 2002).

Verschillen door samenspel

Hét familiebedrijf bestaat niet! Tussen familiebedrijven bestaan namelijk grote verschillen. Maar alle familiebedrijven hebben te maken met het samenspel van 3 systemen: familie, eigendom en management/bedrijf. De grootte en complexiteit van deze systemen verschilt nogal. Dit bepaalt vaak de verbondenheid, dynamiek en kracht in het familiebedrijf. De overlap van de cirkels is weer te geven in onderstaand Driecirkelmodel ².

² Ontwikkeld door Renato Tagiuri en John Davis van de Harvard Business School.

‘Sorry, verkeerd verbonden’

Dat zeggen we nog wel eens als we iemand aan de lijn krijgen die we helemaal niet zoeken. We realiseren ons echter niet altijd dat deze uitdrukking nog uit de tijd komt dat in de telefooncentrale door een centralist handmatig de verbinding werd gelegd tussen twee telefoonlijnen. Dat was de zwakke schakel in het hele proces, want soms werden de verkeerde lijnen aan elkaar verbonden.

Het voorbeeld van de telefoonlijnen van vroeger brengt ons op de gedachte dat er in elk bedrijf, in elke afdeling en in elk proces wel een zwakke verbinding is; de zwakste schakel.

In een familiebedrijf zit de zwakste schakel vaak in het gebied waarin de bovenstaande cirkels elkaar overlappen.  

Rollen en belangen

Binnen familiebedrijven komen we 7 verschillende rollen tegen:

1.     Familie                   Eigenaar                       Werkzaam

2.     Familie                   Eigenaar                       Niet werkzaam

3.     Geen familie                  Eigenaar                       Werkzaam

4.     Familie                   Geen eigenaar                       Werkzaam

5.     Geen familie                  Eigenaar                              Niet werkzaam

6.     Familie                   Geen eigenaar                       Niet werkzaam

7.     Geen familie                  Geen eigenaar                       Werkzaam

Alle mensen die betrokken zijn bij het familiebedrijf kun je een plek geven op één van de zeven posities binnen het Driecirkelmodel. Iedere positie heeft haar eigen belangen. De belangen en logica van de familie kunnen bijvoorbeeld botsen met de belangen en logica van het bedrijf.

Breng verschillende rollen in kaart en voorkom conflicten

In de praktijk zie je nog wel eens dat de kracht van familiebedrijven (de wisselwerking tussen familie en bedrijf) ook voor onduidelijkheid, spanning en dilemma kan zorgen. Hierbij moet je denken aan rolverwarring, rolonduidelijkheid en systeemdominantie.

Van rolverwarring is sprake als besluiten genomen worden in de familieraad (de functies 1, 2, 4 en 6) terwijl die feitelijk thuis horen in een directievergadering (de functies 1, 3, 4 en 7) of aandeelhoudersvergadering (de functies 1, 2, 3 en 5).

Door met elkaar de rollen in de bedrijfsfamilie in beeld te brengen, ontstaat de mogelijkheid om elkaar beter te begrijpen en nieuwe inzichten te krijgen. Hierdoor worden dilemma’s zichtbaar en bespreekbaar die voorheen niet benoemd konden worden. Dit kan bijvoorbeeld met een genogram: een kaart of organisatieschema van de familie dat laat zien hoe zij is georganiseerd en wat de plek en rol is van ieder lid van de ondernemende familie, vanaf het moment dat er een relatie was tussen familie en het bedrijf. Geboortedata en data van overlijden, huwelijken en scheidingen en andere relevante informatie over de familiebetrekkingen worden er in opgenomen.

Identiteit van de bedrijfsfamilie als verbindende kracht

In familiebedrijven is de identiteit de verbinding tussen verleden, heden en toekomst. Maar ze is ook de verbindende factor tussen individu, familie en bedrijf. Wat vindt de familie echt belangrijk? Wat zijn de kernwaarden van de familie? Blijf daarover met elkaar in gesprek, het liefst onder leiding van een onafhankelijk adviseur.

Tip: Maak met elkaar een familiestatuut!

Hierin leg je als familie je filosofie en spelregels vast voor een goede werkrelatie tussen de familie als eigenaar en het familiebedrijf. Dit is een uitstekend middel om familie en bedrijf goed op elkaar af te stemmen en verwachtingen helder te maken. De echte waarde van het familiestatuut zit overigens in het proces en het gesprek met elkaar dat vaak leidt tot meer eenheid en verbinding in de familie!

Zorg voor een goede verbinding tussen familiebedrijf en bedrijfsfamilie!